حکم خوردن مشروب چه می باشد

به زبان ساده، حکم خوردن مشروب در اسلام حرام است و در قانون ایران مجازات حدی دارد. این کار هم از نظر شرعی گناه بزرگی محسوب میشه و هم از نظر قانونی عواقب جدی مثل شلاق و حتی در موارد خاصی اعدام به همراه داره. پس اگر می خواهید بدانید چرا خوردن مشروب اینقدر جدی گرفته شده و چه پیامدهایی در پی دارد، با ما همراه باشید تا همه جوانب ماجرا را با هم بررسی کنیم.

در جامعه ما، بحث شرب خمر یا همون نوشیدن مشروبات الکلی، همیشه داغ بوده و ابعاد مختلفی داره که فقط به جنبه شرعی محدود نمیشه. از جنبه های فقهی و دلایل حرمت گرفته تا پیامدهای روحی و جسمی و حتی مجازات های قانونی، همه و همه موضوعاتی هستن که باید بهشون بپردازیم. شاید خیلی ها فکر کنن این یک بحث قدیمی و تکراریه، اما وقتی پای سلامت فرد، آرامش خانواده و امنیت جامعه در میون باشه، هیچ موضوعی تکراری نیست. اینجا می خوایم یک راهنمای کامل و جامع ارائه بدیم تا همه چیز براتون شفاف و روشن بشه.

هدف اصلی ما اینه که شما رو با تمام ابعاد حکم خوردن مشروب آشنا کنیم. فرقی نمی کنه که به دنبال فهم عمیق دلایل شرعی هستید، یا می خواید بدونید چه بلایی سر جسم و روحتون میاره، یا حتی خدای نکرده خودتون یا عزیزانتون با مسائل قانونی مربوط به شرب خمر درگیر شدید و دنبال اطلاعات دقیق می گردید؛ این مقاله برای شما نوشته شده. قراره با هم نگاهی بندازیم به آیه آیه قرآن، کلمه کلمه روایت و بند بند قانون تا ببینیم داستان از چه قراره.

حکم شرعی خوردن مشروب در اسلام؛ چرا حرامه؟

برای شروع، لازمه که بریم سراغ ریشه اصلی این حکم؛ یعنی اسلام. اسلام چرا خوردن مشروب رو حرام کرده؟ این یک سوال مهم و اساسی هست که جوابش رو هم در قرآن و هم در روایات معصومین (ع) میشه پیدا کرد. فقط کافیه یک نگاه عمیق تر و دقیق تر داشته باشیم.

حرمت شراب در قرآن کریم؛ حرف خدا چیه؟

وقتی صحبت از حکم شرعی مشروب میشه، اولین جایی که باید سراغش بریم، قرآن کریمه. جالبه بدونید که حکم حرمت شراب یک دفعه و یک شبه نازل نشد؛ بلکه یک روند تدریجی داشت تا جامعه ای که سال ها به نوشیدن مشروب عادت داشت، کم کم آماده پذیرش این حکم الهی بشه. این تدریجی بودن، خودش نشون دهنده حکمت الهیه و مهربانی خدا با بنده هاشه.

آیات زیادی در قرآن به این موضوع اشاره دارن، اما شاید مهم ترین و صریح ترین آیات رو بتونیم در سوره مائده، آیات 90 و 91 پیدا کنیم:

«یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ إِنَّمَا الْخَمْرُ وَالْمَیْسِرُ وَالأَنصَابُ وَالأَزْلاَمُ رِجْسٌ مِّنْ عَمَلِ الشَّیْطَانِ فَاجْتَنِبُوهُ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ؛ ای اهل ایمان، شراب و قمار و بت پرستی و تیرهای گروبندی، پلید و از عمل شیطان اند، پس، از آن ها دوری کنید تا رستگار شوید.»

این آیه به وضوح شراب رو رجس یعنی پلید و عمل الشیطان یعنی کار شیطانی معرفی می کنه. پلیدی اینجا فقط نجاست ظاهری نیست، بلکه نجاست معنوی و روحی هم هست که آدم رو از مسیر درست دور می کنه و به سمت گناه می کشونه. آیه بعدی هم تاکید می کنه که شیطان با شراب و قمار می خواد بین شما دشمنی و کینه بندازه و شما رو از یاد خدا و نماز دور کنه. فکر کنید، چه قدر باید یک چیز بد باشه که خدا اینقدر صریح و محکم ازش نهی کنه؟

آیه دیگه سوره نساء، آیه 43، هم به یک مرحله قبل تر از تحریم کامل اشاره داره: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ لاَ تَقْرَبُواْ الصَّلاَةَ وَأَنتُمْ سُکَارَی حَتَّیَ تَعْلَمُواْ مَا تَقُولُونَ …؛ ای اهل ایمان در حال مستی به نماز نزدیک نشوید تا بدانید چه می گویید.» این نشون می ده که حتی در مراحل اولیه، هدف این بوده که مردم متوجه بشن مستی، عقل و هوشیاری رو ازشون می گیره و نمی تونن حتی یک عبادت ساده رو درست انجام بدن.

حرمت شراب در روایات و احادیث معصومین (ع)

گذشته از قرآن، روایات و احادیث زیادی هم از پیامبر اکرم (ص) و ائمه اطهار (ع) داریم که حرمت شرعی مشروب رو تایید و تاکید می کنن. این روایات، عمق و شدت این حرمت رو به خوبی نشون میدن.

• امام باقر (ع) در مورد شراب فرمودند: «خداوند به چیزی چون می خواری نافرمانی نشده! ممکن است شخص نماز واجب خود را ترک کند و با مادر و دختر و خواهر خود زنا کند، در حالی که مست لایعقل باشد.»
• پیامبر اکرم (ص) فرمودند: «شراب خوار مثل بت پرست است.» و «خمر (شراب) ریشه زشتی ها و جنایات و امور پلید است.»
• در حدیثی دیگر، پیامبر (ص) فرمودند: «کسی که شب را به پایان برد، در حالی که مست شراب باشد، صبح را به صبح رسانیده در حالی که عروس شیطان بوده است.» این جمله واقعاً تکان دهنده است و نشون میده چقدر شراب، آدم رو به تباهی می کشونه.

تاکید بر این نکته هم لازمه که اسلام فقط مصرف کننده رو لعن نکرده، بلکه تمام افرادی که در چرخه تولید، توزیع، خرید، فروش و حتی حمل و نقل مشروب نقش دارن رو هم مورد نکوهش قرار داده. این یعنی هر نوع همکاری در این مسیر، از نظر اسلام مردوده.

دلایل عقلی و علمی حرمت شراب؛ چرا ضرر داره؟

اسلام فقط به دلایل شرعی بسنده نکرده، بلکه از نظر عقلی و علمی هم میشه به مضرات مشروبات الکلی پی برد. امروز علم پزشکی هم همه اون چیزایی رو که اسلام قرن ها پیش گفته بود، تایید می کنه. بیایید نگاهی به عواقب شرب خمر از این منظر بندازیم:

مضرات جسمی:

مصرف الکل به بدن انسان آسیب های جبران ناپذیری وارد می کنه:

• بیماری های کبدی: سیروز کبدی و نارسایی کبد از شایع ترین عوارض هستن که می تونن کشنده باشن.
• مشکلات قلبی و عروقی: افزایش فشار خون، آریتمی قلبی و ضعف عضلات قلب.
• بیماری های گوارشی: زخم معده، التهاب لوزالمعده و سرطان های مری و معده.
• آسیب های عصبی: تخریب سلول های مغزی، اختلال در حافظه و تعادل، و حتی بیماری های عصبی جدی.
• ضعف سیستم ایمنی: بدن در برابر عفونت ها و بیماری ها آسیب پذیرتر میشه.
• انواع سرطان ها: از جمله سرطان دهان، گلو، مری، کبد و سینه.

مضرات روحی و روانی:

شرب خمر فقط به جسم آسیب نمی زنه، بلکه روح و روان آدم رو هم داغون می کنه:

• از دست دادن عقل و هوشیاری: یکی از اولین و واضح ترین تاثیرات الکل، از دست دادن قدرت تشخیص و کنترل روی اعماله.
• اختلالات رفتاری: پرخاشگری، خشونت، رفتارهای غیرمنطقی و حتی اعمال مجرمانه.
• افسردگی و اضطراب: الکل در درازمدت می تونه باعث تشدید مشکلات روحی و روانی بشه.
• اعتیاد: اعتیاد به الکل یک بیماری جدیه که زندگی فرد و خانواده اش رو به تباهی می کشونه.

مضرات اجتماعی:

پیامدهای اجتماعی شرب خمر به شدت گسترده و ویرانگره:

• افزایش تصادفات: رانندگی در حالت مستی یکی از دلایل اصلی تصادفات مرگباره.
• خشونت های خانگی و اجتماعی: آمار نشون میده که بسیاری از دعواها و خشونت ها زیر سایه الکل اتفاق میفته.
• فروپاشی خانواده ها: اعتیاد به الکل می تونه کانون خانواده رو از هم بپاشه.
• بزهکاری و جرایم: الکل اغلب به عنوان کلید و بستر شروع گناهان و اعمال مجرمانه دیگه عمل می کنه. وقتی عقل از کار بیفته، انجام هر کاری ممکنه.

احکام فقهی مرتبط با شراب خوار و شراب

حالا که دلایل حرمت رو فهمیدیم، بد نیست به چندتا نکته فقهی دیگه هم اشاره کنیم که خیلی ها ممکنه براشون سوال باشه:

1. نجاست شراب: خود شراب نجس ذاتیه. یعنی هر چیزی که با شراب تماس پیدا کنه و مرطوب باشه، نجس میشه. این نجاست شامل لباس، ظروف، و حتی بدن میشه. البته با آب کشیدن پاک میشه.
2. نجاست شراب خوار: اگر شراب خوار دهان یا بدنش به شراب آلوده شده باشه، اون قسمت ها نجس هستن. ولی اینکه نجاستش به بقیه منتقل میشه یا نه، باید گفت اگر دست مرطوبش با بدن یا لباس ما تماس پیدا کنه، بله منتقل میشه. اما صرف تماس دست خشک، نجاستی نداره.
3. حکم غذای تهیه شده توسط شراب خوار: اگر دست شراب خوار به شراب آلوده باشه و بعد با دست نجس به غذا دست بزنه یا غذا رو بپزه، غذا نجس میشه. اما اگر دستش پاک باشه، غذا پاکه.
4. قبول نبودن نماز شراب خوار تا چهل روز: حتماً شنیده اید که چرا نماز شراب خوار قبول نیست تا چهل روز. این حکم به معنای ساقط شدن وجوب نماز نیست، یعنی فرد همچنان باید نماز بخونه و اگر نخونه گناه کرده. اما این چهل روز یک جنبه تنبیهی و هشداردهنده داره تا فرد متوجه عمق گناهش بشه و یکجور آلودگی درونیه که مانع قبول شدن دعاش میشه.
5. ازدواج با شراب خوار: از نظر فقهی، ازدواج با فرد شراب خوار (کسی که دائم الخمر باشه و توبه نکرده باشه) مکروه و حتی برخی مراجع حرام می دونن. البته اگر توبه کنه و دیگه سراغش نره، اشکالی نداره.
6. حکم آبجو و سایر مسکرات: هر نوشیدنی که انسان رو مست کنه، چه کم چه زیاد، چه خالص چه مخلوط، مسکر محسوب میشه و حرام و نجس هست. آبجو بدون الکل حکم شرعی متفاوتی داره. اگر مطمئن باشیم که هیچ درصدی از الکل نداره و در فرایند تولیدش هم مستی آور نبوده، پاک و حلاله. اما اگر ذره ای الکل داشته باشه یا فرایند تولیدش به گونه ای باشه که اول مستی آور بوده و بعد الکلش رو گرفتن، باز هم محل اشکاله.

مجازات قانونی شرب خمر در جمهوری اسلامی ایران

حالا که جنبه شرعی موضوع رو بررسی کردیم، بریم سراغ بخش قانونی. در ایران، مجازات شرب خمر یا همون نوشیدن مشروبات الکلی، کاملاً مشخصه و بر اساس قوانین فقهی و شرعی تدوین شده.

مفهوم شرب خمر در قانون مجازات اسلامی

قانون گذار ایرانی، شرب خمر رو به عنوان یک جرم حدی در نظر گرفته. این یعنی چی؟ یعنی مجازاتش، مقدارش و کیفیتش رو شرع مقدس اسلام مشخص کرده و دادگاه حق کم و زیاد کردنش رو نداره. ماده 264 قانون مجازات اسلامی مصوب سال 1392 این موضوع رو شفاف کرده:

«خوردن مسکر موجب حد است، اعم از آنکه کم باشد یا زیاد، مست کند یا نکند، خالص یا مخلوط باشد به حدی که آن را از مسکر بودن خارج نسازد.»

این تعریف نشون میده که حتی اگر کسی یک جرعه مشروب بخوره و مست هم نشه، باز هم مجازات حدی بهش تعلق می گیره. فرقی هم نمی کنه اون مشروب چه نوعی باشه؛ آبجو باشه یا شراب یا هر چیز دیگه. حد شرب خمر، 80 ضربه شلاق هست.

شرایط تحقق جرم شرب خمر و عدم اعمال حد

اینکه بگیم هر کسی مشروب خورد، حتماً شلاق می خوره، یکم ساده نگریه. برای اینکه مجازات شرب خمر اجرا بشه، یک سری شرایط باید وجود داشته باشه و یک سری موانع هم نباید باشن:

• بلوغ، عقل، اختیار و آگاهی: فرد باید بالغ، عاقل، با اراده خودش مشروب خورده باشه و بدونه چیزی که می خوره مسکره و حرامه. مثلاً اگر کسی به زور بهش مشروب بدن یا ندونه که چیزی که می خوره مشروبه، حد بهش تعلق نمی گیره.
• عدم اضطرار: اگر کسی در شرایط اضطراری (مثلاً برای درمان بیماری و با تجویز پزشک متخصص و به مقدار لازم) از الکل استفاده کنه، حد جاری نمیشه.
• جهل به حکم یا موضوع: اگر فرد واقعاً ندونه که مثلاً فلان نوشیدنی مسکره (جهل به موضوع) یا ندونه که خوردن مسکر حرامه (جهل به حکم، البته این مورد کمتر پیش میاد)، حد جاری نمیشه. اثبات این جهل البته کار راحتی نیست و باید برای دادگاه محرز بشه.

راه های اثبات جرم شرب خمر در دادگاه

خب، حالا چطور میشه شرب خمر رو در دادگاه اثبات کرد؟ این بخش خیلی حساسه چون با آبرو و مجازات افراد سر و کار داره. سه راه اصلی برای اثبات جرم حدی شرب خمر وجود داره:

1. اقرار: یعنی خود متهم جلوی قاضی دو بار اقرار کنه که مشروب خورده. اقرار باید شفاف، بدون ابهام و از روی اختیار باشه. اگر متهم یک بار اقرار کنه یا بعداً انکار کنه، حد ثابت نمیشه. اقرارکننده هم باید عاقل، بالغ و مختار باشه.
2. شهادت شهود: دو مرد عادل باید شهادت بدن که متهم مشروب خورده. شهادت باید کاملاً واضح و بدون اختلاف باشه و شهود باید شرایط خاصی مثل عدالت، بلوغ و عقل رو داشته باشن.
3. علم قاضی: قاضی می تونه بر اساس مدارک و شواهد قطعی به علم برسه که متهم شرب خمر کرده. اما این مورد در پرونده های شرب خمر خیلی کمتر اتفاق میفته. مثلاً صرف بوی الکل از دهان، یا حتی نتیجه تست الکل، به تنهایی برای ایجاد علم قطعی برای قاضی جهت صدور حکم حدی کافی نیست.

این نکته رو هم باید بدونید که تست الکل و نظر پزشکی قانونی، به تنهایی دلیل اثبات حد محسوب نمیشن. ممکنه این تست ها برای اثبات جرایم تعزیری مثل رانندگی در حالت مستی استفاده بشن، اما برای حد شرب خمر کافی نیستن چون احتمال خطا دارن و شرع به بینه (اقرار و شهادت) تاکید داره.

چگونگی اجرای مجازات شرب خمر

بعد از اینکه شرب خمر با دلایل شرعی اثبات شد، نوبت به اجرای حد می رسه که همون 80 ضربه شلاق هست. اما اجرای شلاق هم قواعد خاص خودش رو داره:

• شلاق نباید به سر و صورت یا نقاط حساس بدن زده بشه.
• حد باید در حالتی اجرا بشه که فرد محکوم هوشیار باشه، نه در حالت مستی.
• اگر کسی چندین بار مشروب خورده باشه اما تا قبل از اجرای حد، دستگیر نشده باشه، برای تمام دفعات فقط یک بار حد (80 ضربه شلاق) اجرا میشه.

توبه و تاثیر آن در مجازات های شرب خمر

یکی از راه هایی که می تونه در مجازات شرب خمر تاثیرگذار باشه، توبه کردن از این گناهه. اما هر توبه ای هم شرایط خودش رو داره:

• توبه قبل از اثبات جرم: اگر فردی قبل از اینکه جرم شرب خمر او در دادگاه ثابت بشه، از کارش پشیمون بشه و توبه کنه، حد ازش ساقط میشه. این یک فرصت الهی برای برگشته.
• توبه بعد از اثبات جرم: اگر جرم در دادگاه ثابت بشه و فرد بعد از اون توبه کنه، دیگه حد ساقط نمیشه. اما دادگاه می تونه از رئیس قوه قضائیه درخواست عفو کنه تا مجازات بخشیده بشه. این به اختیار دادگاه و نظر رئیس قوه قضائیه بستگی داره.
• توبه در جرایم تعزیری: در جرایم تعزیری هم توبه می تونه باعث تخفیف مجازات بشه، اما باز هم تشخیص نهایی با قاضیه.

یک نکته مهم اینه که اگر کسی تکرار جرم کنه و بعد از یک بار مجازات شدن باز هم شرب خمر انجام بده، دیگه نمی تونه از امتیاز توبه به این شکل استفاده کنه.

تکرار جرم شرب خمر و مجازات اعدام

این قسمت از بحث، خیلی جدی و مهم هست. قانونگذار ما برای تکرار جرم شرب خمر، مجازات سنگینی در نظر گرفته که در موارد خاصی حتی به اعدام هم می رسه. بر اساس ماده 136 قانون مجازات اسلامی:

«اگر شخصی سه بار مرتکب یک جرم موجب حد شود و هر بار حد آن جرم بر او جاری گردد، حد وی در مرتبه چهارم اعدام است.»

یعنی چی؟ یعنی اگر کسی سه بار مشروب بخوره، سه بار دستگیر بشه، سه بار جرمش در دادگاه ثابت بشه و سه بار هم حد شلاق (80 ضربه) براش اجرا بشه، اگر برای بار چهارم دوباره شرب خمر کنه، حکم اعدام برای شرب خمر براش صادر میشه. این نشون می ده که قانون چقدر نسبت به تکرار این جرم حساسیت داره و اون رو یک تهدید جدی برای جامعه می دونه.

مجازات های تعزیری مرتبط با شرب خمر (موارد تشدید کیفر)

علاوه بر حد شرعی، یک سری مجازات های تعزیری هم برای کارهای مرتبط با شرب خمر وجود داره. این مجازات ها حدی نیستن و قاضی می تونه بسته به شرایط، میزانشون رو کم یا زیاد کنه:

• مصرف علنی مشروبات در اماکن عمومی و معابر: ماده 701 قانون مجازات اسلامی می گه اگر کسی علناً و با تجاهر (یعنی آشکارا) در مکان های عمومی مشروب بخوره، علاوه بر حد شرعی، به 2 تا 6 ماه حبس تعزیری هم محکوم میشه.
• تاسیس مکان برای مصرف مشروبات و دعوت مردم به آن: فکر کنید کسی جایی رو راه بندازه که مردم بیان و مشروب بخورن یا مردم رو به اونجا دعوت کنه. این کار طبق ماده 704 ق.م.ا، 3 ماه تا 2 سال حبس و 74 ضربه شلاق یا جزای نقدی به همراه داره.
• ساخت، خرید، فروش، نگهداری، حمل و نقل مشروبات: ماده 702 ق.م.ا می گه هر کسی مشروبات الکلی رو بسازه، بخره، بفروشه، در معرض فروش بذاره، حمل یا نگهداری کنه، یا در اختیار دیگری قرار بده، به 6 ماه تا 1 سال حبس، تا 74 ضربه شلاق و جزای نقدی معادل پنج برابر ارزش تجاری کالا محکوم میشه.
• قاچاق و وارد نمودن مشروبات الکلی به کشور: ماده 703 ق.م.ا وارد کردن مشروبات الکلی به کشور رو قاچاق می دونه و مجازات سنگینی داره: 6 ماه تا 5 سال حبس، تا 74 ضربه شلاق و جزای نقدی معادل ده برابر ارزش تجاری کالا.
• رانندگی در حالت مستی: این یکی از مهم ترین موارده. حکم رانندگی در حالت مستی علاوه بر اینکه جرم شرب خمر محسوب میشه و حد 80 ضربه شلاق رو داره، مجازات های تعزیری دیگه ای هم براش در نظر گرفته شده. طبق قانون رسیدگی به تخلفات رانندگی، شامل توقیف خودرو، ضبط گواهینامه برای مدت معین و جریمه نقدی میشه. اگر خدای نکرده تصادفی اتفاق بیفته که منجر به جرح یا قتل بشه، مجازات راننده به شدت تشدید میشه و حبس های طولانی مدت و محرومیت از رانندگی رو به همراه داره.

چکیده آرای قضایی مهم و نکات حقوقی کاربردی

در پرونده های شرب خمر، آرای قضایی متعددی صادر شده که به ما نشون می ده رویکرد دادگاه ها چیه. چند نکته مهم رو اینجا با هم مرور می کنیم:

• برای اثبات حد شرب خمر، حتماً باید بینه شرعی (یعنی اقرار یا شهادت) وجود داشته باشه.
• صرف استشمام بوی الکل از دهان متهم، یا حتی نظریه پزشکی قانونی مبنی بر وجود الکل در خون، به تنهایی برای اثبات حد کفایت نمی کنه و باید دلایل دیگه هم وجود داشته باشن.
• ادعای جهل به موضوع (مثلاً نمی دونسته نوشیدنی الکلیه) می تونه شبهه ایجاد کنه و در صورت اثبات، مانع اجرای حد بشه.
• در طول مراحل دادرسی، اگر متهم انکار کنه، بار اثبات جرم کاملاً بر عهده دادگاهه و نمی تونن صرفاً با تست الکل حکم حد صادر کنن. دفاع در پرونده شرب خمر نیاز به دانش حقوقی دقیق داره.

به طور خلاصه، قانون در مورد شرب خمر بسیار سختگیره و به دلیل پیامدهای جدی این کار، هم از جنبه شرعی و هم از جنبه قانونی، مجازات های سنگینی رو در نظر گرفته. برای همین، اطلاع از این قوانین و پرهیز از گرفتار شدن در این مسائل، خیلی مهمه.

امیدواریم این توضیحات به شما کمک کرده باشه که تصویر کامل تری از حکم خوردن مشروب و تمام ابعاد اون داشته باشید. حواستون باشه، این اطلاعات نه تنها برای خودتون، بلکه برای آگاهی دادن به اطرافیانتون هم می تونه مفید باشه. همیشه عاقلانه تصمیم بگیرید و از چیزهایی که هم به جسمتون آسیب می زنن و هم به روحتون، دوری کنید.