رواج «نیم کیلو» فروشی در بازار میوه/علت گرانی میوه‌های تابستانه چیست؟

به گزارش خبرگزاری قدم آخر، در سومین ماه از سال جدید، میوه‌های تابستانه راهی بازار شده‌اند اما قیمت‌ها آن‌قدر نجومی است که بسیاری از اقشار جامعه توان خرید این میوه‌ها را ندارند. ترفند همیشگی فروشندگان برای جلب مشتری اعلام قیمت نیم کیلو میوه به جای یک کیلوگرم است. خیلی دقت می‌خواهد که در یک نگاه، قیمت هر کیلوگرم میوه تابستانه را فهمید. فروشندگان ترفند نیم کیلو فروشی را برای جلب مشتری انتخاب کرده‌اند. و اگر مشتری دقت کافی را نداشته باشد، زمانی که پول از حسابش کسر می‌شود، تازه متوجه می‌شود که آنچه روی کاغذ به‌عنوان قیمت نوشته شده است، بهای یک کیلوگرم میوه تابستانه نیست.

اقتصادآنلاین نوشت:میوه‌های تابستانه بسیار گران‌اند. قیمت‌های پایه هر کیلوگرم میوه تابستانه از ۱۰۰ هزار تومان شروع می‌شود. هر کیلوگرم توت سفید ۱۰۰ هزار تومان، زردآلو ۱۵۰ هزار تومان، هلو ۱۶۰ هزار تومان و گلابی ۳۷۵ هزار تومان قیمت می‌خورد. در حالی که میوه‌های زمستانه به ازای هر کیلوگرم در بازارهای وسط شهر حداکثر ۳۰ هزار تومان قیمت داشتند، با وجود ماندگاری ۹ ماهه سیب‌های سفید و قرمز در سردخانه‌ها و سربار شدن هزینه‌های نگهداری، این روزها این محصول به قیمت هر کیلوگرم ۳۰ تا ۴۰ هزار تومان به فروش می‌رسد. سیبی که از نظر کیفیت وضعیت مطلوبی دارد و تازگی آن هم بد نیست.

با توجه به قیمت بالای میوه‌های تابستانه در بازار یک پرسش اساسی مطرح است. چرا با وجود فاصله ۶ ماهه بین بازار میوه‌های زمستانه و تابستانه، قیمت این میوه‌ها تا این حد متفاوت است؟ چه عاملی سبب می‌شود میوه‌های تابستانه اینقدر گران باشند؟ آیا دلیل خاصی برای گرانی میوه‌های تابستانه وجود دارد و مثلا هزینه‌های تولید یا کارگری در این دسته از میوه‌ها بیشتر از محصولات زمستانه است؟

تولید میوه تابستانه کمتر از زمستانه

احمد حق پژوه، کارشناس بخش کشاورزی کشاورزی در گفت‌وگو با اقتصاد آنلاین در پاسخ به این پرسش‌ها با تاکید بر اینکه سیب میوه زمستانه نیست اما در زمستان عرضه می‌شود، بیان کرد: دلیل قیمت بالای میوه‌های تابستانه، یک مقداری به حجم تولید باز می‌گردد. مقدار تولید سیب و پرتقال ما از نظر مبادی تولید و حجم تولید بالاتر از بقیه میوه‌های تابستانه است. تولید میوه‌های تابستانه شاید به ۲۰ درصد تولید پرتقال و سیب هم نرسد.

وی افزود: روی میوه‌های تابستانی بحث دلالی را داریم. واسطه‌گری در کشور ما رواج دارد یعنی کشور ما بهشت واسطه‌هاست. هیچ جای دنیا این حجم از فعالیت‌های غیر رسمی را در حوزه داد و ستد در بازار نمی‌بینید.

این مشاور کشاورزی افزود: در کشور ما به راحتی بعضی وقت‌ها بین تولیدکننده و مصرف کننده ۶ تا هفت لایه واسطه قرار می‌گیرد.

وی درباره دلایل حضور دلالان گفت: هرچه محصول پول‌سازتر باشد، انگیزه بروز دلالان بیشتر می‌شود. وقتی می‌توانند مانور بیشتری بدهند، در بازار حضور می‌یابند زیرا آنها دنبال سود بیشتری هستند.

حق‌پژوه گفت: اگر سیستم مالیاتی ما پویا و به روز بود، اجازه نمی‌داد که این همه بین تولیدکننده و مصرف کننده واسطه پیدا شود. قوانین مختلفی داریم که سعی کرده فاصله بین تولیدکننده و مصرف کننده را به حداقل برساند اما تا وقتی که زمینه حضور واسطه‌ها فراهم است، بقیه مسایل مقبولیت پیدا نمی‌کند.

وی اضافه کرد: وقتی اجازه می‌دهید که فردی سر مزرعه یا باغ برود و محصولات را خریداری کند، چون ساز و کار آنچنانی برای زنجیره عرضه نداریم؛ کشاورز تسلیم این روند می‌شود.

این مشاور کشاورزی بیان کرد: سیستم‌های پولی و مالیاتی که در دنیا عمل می‌شود، اجازه نمی‌دهد که کسی بیاید و فقط به خاطر داشتن سرمایه تبدیل به یک حلقه بین تولیدکننده و مصرف‌کننده بشود. مگر اینکه بخواهد یک خدماتی روی میوه ارائه دهد. مثلا به‌عنوان یک فروشگاه، بسته‌بندی جدیدی بکند. کسی که فقط بخواهد دلالی و واسطه‌گری کند، هیچ جا در دنیا امکان فعالیت ندارد زیرا درصد قابل توجهی مالیات از چنین افرادی می‌گیرند.

وی اضافه کرد: هرچقدر نقش کشاورز در زنجیره ارزش کم اثرتر باشد، مالیاتش بالا می‌رود. تولیدکننده محصول کمترین مالیات را در دنیا می‌پردازد. هرچقدر فاصله روی ارزش کالا کمتر شود، مالیات تا سقف ۹۰ درصد هم می‌رسد. به همین دلیل رغبتی برای ورود به بحث دلالی در دیگر نقاط جهان وجود ندارد.

بیشتر بودن خسارت در میوه‌های تابستانه

حق پژوه گفت: هزینه‌های تمام شده میوه‌های تابستانه ما به خاطر خساراتی که وارد می‌شود، افزایش می‌یابد. ضرر و زیان سرما زدگی‌ها خیلی بیشتر از میوه‌هایی مثل پرتقال و سیب است. میوه‌های تابستانی ما آسیب‌پذیر هستند. سیستم باغداری ما با اینکه باغاتمان یکی از مزیت‌های اصلی بخش کشاورزی است، به روز نیستند. سودآورترین و ارزآورترین محصولات کشاورزی ما محصولات باغبانی است اما باغات به شیوه سنتی اداره می‌شوند.

وی اضافه کرد: در کشوری مثل هندوستان که از نظر اقتصادی چندان مرفه نیست، ولی ساز و کار اقتصادی آنها خیلی منظم‌تر از کشور ماست. خیلی از باغاتشان به سایه‌بان مجهز هستند و خیلی از مخاطرات باغات را کم کرده‌اند اما در کشور ما به دلیل بالا بودن نیاز به سرمایه‌گذاری، سرمایه ثابت لازم داریم. صنعت ما صنعت به‌روزی نیست، کشاورزی‌مان توسعه‌یافته نیست و چنین امکاناتی نداریم.

به اعتقاد این مشاور کشاورزی، باغداری در ایران به شکل سنتی اداره می‌شود. در سال‌های زیادی با کاهش بالای ۵۰ درصدی محصولات به دلیل سرمازدگی، تگرگ و انواع و اقسام مخاطراتی که در کشور ما وجود دارد، مواجه می‌شویم.

وی افزود: در کشور ما چون توسعه یافتگی در باغات اتفاق نیفتاده است، در زیربخش باغبانی خسارات وارده به این محصولات هم زیاد است. یکی از دلایل کاهش و کمبود این محصولات خسارات بالاست.

حق پژوه دلیل دیگر بالا بودن قیمت میوه‌ها را بالا بودن همه شاخص‌های قیمتی در کشور دانست و گفت: اگرچه قیمت میوه‌ها بالا می‌رود اما کمترین بهره را تولیدکننده می‌برد.

وی به این پرسش که آیا قیمت‌های بالای ۱۰۰ هزار تومان زمینه حذف میوه از سبد خانوار را فراهم می‌کند یا نه، این‌گونه پاسخ داد: این اتفاق را در همه بخش کشاورزی مخصوصا کالای اساسی داریم. اگر مکانیزم فرآیند آمار و آمارگیری در کشور ما درست عمل کند، به شما خواهد گفت که اکنون چه حجم عظیمی از گوشت قرمز مصرف خانوار ما کم شده است. چقدر مرغ و تخم مرغ کم شده است. به تبع آن بقیه موارد که اساسی هم نیستند، کم می‌شود.

تاثیر بیشتر کوچک شدن سفره روی مواد غیر اساسی

این مشاور کشاورزی بیان کرد: وقتی سقف اقتصاد خانواده پایین می‌آید و سفره مردم کوچک می‌شود، تاثیرش را روی موارد غیر اساسی بیشتر می‌گذارد.

وی ادامه داد: حتی برخی آمارهای غیر رسمی می‌گوید که مصرف گوشت قرمز یک چهارم و گوشت سفید یک سوم شده است. طبیعی است که این سطح از درآمد و رفاه عمومی نمی‌تواند به سمت میوه برود، بنابراین میوه را حذف می‌کند زیرا به نظرش می‌آید که این محصول اساسی نیست.

حق پژوه گفت: از نظر ما امنیت غذایی، مجموعه‌ای از پروتئین‌ها، کربوهیدرات‌ها و ویتامین‌هاست. منشا ویتامین‌ها میوه و سبزی هستند. وقتی مصرف میوه در سفره ما پایین می‌آید، سلامت مردم به خطر می‌افتد و امنیت غذایی دچار مشکل می‌شود.

وی درباره احتمال کاهش سطح باغات ناشی از باز نگشتن قدرت خرید مردم توضیح داد: تولید ما بازار محور نیست. تولید ما با توجه به بازار نیست که تداوم یافته است. بر اساس یک نیاز و فرآیند سنتی است. اگر تولید ما به این میزان بازار محور بود، خیلی خوب بود.

این مشاور کشاورزی گفت: در دنیای پیشرفته مثل فرانسه که این همه زمین مساعد برای کشت محصولات صیفی دارد، می‌بینید که بادمجان را باید کیلویی دو یورو، سه یورو یا حتی بیشتر بخرید. زیرا کشاورزی آنجا کاملا هدفمند است. زمین‌ها و واحدهای تولیدی کشاورزی با توجه به بازار تقاضا و بر اساس الگوی کشت عمل می‌کند. ما در کشورمان هنوز به آن نقطه نرسیده‌ایم.

وی ادامه داد: داشتن یک کیلوگرم گوجه فرنگی در یخچال برای برخی خانه‌ها در بریتانیا آرزوست. تعاونی‌ها و شرکت‌های خدماتی که مزارع را مدیریت یکپارچه می‌کنند، به سمت تولید کالای اساسی مثل گندم و علوفه می‌روند که فروش آن رد خور ندارد و نوسانش همیشه رو به بالاست. آنها کمتر سراغ این جور محصولات غیر اساسی می‌روند. کشور ما این‌گونه نیست، کشاورزی ما کاملا تصادفی و بدون حساب و کتاب است و برنامه‌ای برای آن نداریم.

حق پژوه بیان کرد: باغات ما اگر کم شود، به دلیل بازار نیست. شاید اگر سطح باغات، کاهش یابد به دلیل کمبود آب یا بیشتر شدن جاذبه‌های غیر کشاورزی مثل تغییر کاربری‌ها باشد نه به خاطر بازار.

وی افزود: کشاورز ما در بهترین سالی که محصول زیاد است، حداقل سود را می‌برد. در چانه زنی‌های بازار، کشاورزان ما دست بالا را ندارند. محصولش که می‌رسد دیگر خودش تصمیم گیرنده نیست. ما ساز و کار زنجیره را برای کشاورزی خود فراهم نکردیم.

کمبود امکانات نگهداری میوه

این مشاور کشاورزی افزود: اگر در قطب تولید صیفی تابستانی، یک سردخانه برای ارائه خدمات به کشاورزان ساخته شود و محصول با تاخیر یک ماهه روانه بازار شود، کشاورز می‌تواند دسترنجش را به دو برابر قیمت بفروشد.

وی اضافه کرد: اما چون این ساز و کار فراهم نیست و زنجیره‌ها ناقص است، چنین اتفاقی رخ نمی‌دهد. ما سیستم مدیریت جمعی تولید کشاورزی نداریم. ما مناطقی داریم که در هر سال ۱۰۰ هزار تن محصول درجه یک صیفی تولید می‌کند ولی هر سال همه کشاورزان زیان می‌بینند زیرا وقتی محصولشان برسد، دیگر دلال هرچه بگوید را باید گوش بدهند.

حق پژوه ادامه داد: حتی بعضی وقت‌ها دلالان محصول را می‌برند و بعدا قیمت را به کشاورزان اعلام می‌کنند. خیلی وقت‌ها کشاورزان محصول را به بازار می‌رسانند اما میادین به آن‌ها راه نمی‌دهند و می‌گویند که محصول مازاد دارند.

۲۲۰