رمزگشایی از اسرار خطوط نازکا با هوش مصنوعی / طرح هایی که قرن ها پنهان مانده بود

تینا مزدکی_برای بیش از یک قرن خطوط نازکا در پرو باستان شناسان را سردرگم کرده بود. این ژئوگلیف های عظیم که توسط مردم نازکا بین سال های ۲۰۰ پیش از میلاد تا ۶۵۰ میلادی ایجاد شده اند بخش های وسیعی از بیابان را پوشانده اند و تصاویری از حیوانات گیاهان و ابزارها را به نمایش می گذارند. بسیاری از این نقش های پیچیده که فقط از آسمان قابل مشاهده اند مدت هاست که از درک کامل انسان گریخته اند.

اما حالا همکاری میان باستان شناسان و هوش مصنوعی موفق شده در تنها شش ماه ۳۰۳ ژئوگلیف جدید را کشف کند و تعداد شناخته شده ها را دو برابر کند. این دستاورد که با کمک هوش مصنوعی امکان پذیر شده بینش های تازه ای درباره ی هدف این خطوط فراهم کرده؛ هدفی که سال ها مورد بحث بوده است. طبق گزارش Science Focus این کشف گامی بزرگ در حل یکی از بزرگ ترین معماهای باستان شناسی به حساب می آید.

قدرت هوش مصنوعی در باستان شناسی

پژوهشگرانی از جمله پروفسور ماساتو ساکای از مؤسسه ی نازکای دانشگاه یاماگاتا در پرو با دانشمندان IBM همکاری کرده اند تا به هوش مصنوعی آموزش دهند که چگونه تصاویر هوایی وسیع را تحلیل کرده و ژئوگلیف هایی که پیش تر پنهان مانده بودند را شناسایی کند. این همکاری روند کشف را به شدت سرعت داده و امکان انجام بررسی ها را در زمانی بسیار کوتاه تر از گذشته فراهم کرده است. ساکای می گوید: «توانایی انجام بررسی در چنین زمان کوتاهی نتیجه ی استفاده از هوش مصنوعی بود.»

هوش مصنوعی نه تنها به شناسایی ژئوگلیف های بیشتر کمک می کند بلکه نحوه ی بررسی تمدن های باستانی را نیز تغییر داده است. با پردازش تصاویر هوایی هوش مصنوعی می تواند الگوهایی را تشخیص دهد که شاید از دید انسان پنهان بمانند؛ این روش راهی کارآمدتر و دقیق تر برای نقشه برداری و درک بقایای تاریخی فراهم می کند.

موفقیت هوش مصنوعی در صحرای نازکا فقط نقطه ی آغاز است چرا که این فناوری هم اکنون در دیگر محوطه های باستانی سراسر جهان از تپه های تدفینی گرفته تا لاشه ی کشتی های غرق شده به کار گرفته می شود.

انقلاب در مطالعه ی تمدن های باستانی

خطوط نازکا یکی از نخستین کاربردهای موفق هوش مصنوعی در باستان شناسی را نشان می دهند. این خطوط با خراشیدن لایه ی بالایی خاک و آشکارسازی ماده ای روشن تر در زیر آن ایجاد شده اند؛ نقش هایی دقیق و پیچیده که درک بالای مردم نازکا از هندسه و تناسب را نشان می دهد.

ماریا رایشه ریاضی دان و ستاره شناس آلمانی دهه ها از عمر خود را صرف مطالعه ی این خطوط کرد و تناسبات «کامل» آن ها را مورد توجه قرار داد. اکنون هوش مصنوعی در حال کمک به کشف نقش های بیشتری از این دست است و نوری تازه بر معنا و کارکرد احتمالی آن ها می اندازد.

در گذشته باستان شناسان برای مطالعه ی این سایت های باستانی به روش های سنتی همچون بررسی زمینی عکاسی و نقشه برداری دستی متکی بودند. اما دکتر ژوآئو فونته باستان شناس وابسته به ERA Arqueologia می گوید: «باستان شناسی واقعاً در خط مقدم نوآوری قرار دارد» از نظر پذیرش ابزارهای دیجیتال.

علاوه بر هوش مصنوعی امروزه باستان شناسان از تکنولوژی هایی مانند فتوگرامتری و سنجش از دور نیز بهره می برند که به آن ها امکان می دهد مناطق وسیعی را با سرعت و دقت بیشتری بررسی کنند.

یکی از جذاب ترین جنبه های این کشف مبتنی بر هوش مصنوعی امکان درک بهتر هدف خطوط نازکاست. تیم ساکای پیشنهاد می دهد که بسیاری از ژئوگلیف های جدید بخشی از مسیرهای آیینی بوده اند؛ مسیرهایی که افراد در آن ها قدم می زدند تا با محیط اطراف تعامل داشته و با خدایان ارتباط برقرار کنند. توانایی هوش مصنوعی در شناسایی این سایت های جدید کمک کرده تا تأیید شود که این ژئوگلیف ها صرفاً آثار هنری نبوده اند بلکه نمادهایی معنوی و فرهنگی نیز محسوب می شده اند.

توانایی سیستم های هوش مصنوعی در پردازش مجموعه های داده ی بزرگ و شناسایی ژئوگلیف هایی که پیش تر از دید انسان پنهان مانده بودند امکانات جدیدی برای درک پیوند تمدن نازکا با محیط اطراف و همچنین دانش پیشرفته ی آن ها در طراحی فضایی و ستاره شناسی فراهم کرده است.

آینده ی هوش مصنوعی در باستان شناسی

در حالی که هوش مصنوعی هم اکنون مطالعه ی خطوط نازکا را دگرگون کرده این فناوری پتانسیل گسترده ای برای آینده ی باستان شناسی دارد. دکتر الکساندرا کارامیترو متخصص هوش مصنوعی و باستان شناسی در دانشگاه ساوت همپتون در حال توسعه ی ابزارهایی است که می تواند به باستان شناسان در شناسایی طیف وسیع تری از سایت های تاریخی کمک کند.

کار او نشان می دهد که هوش مصنوعی نه تنها می تواند ویژگی های قابل مشاهده ای مانند ژئوگلیف ها را شناسایی کند بلکه قادر به تفسیر روابط پیچیده میان این سایت ها و عوامل محیطی دیگر مانند نزدیکی به منابع آب یا موقعیت مکانی در دامنه ی تپه ها نیز هست.

کاربردهای هوش مصنوعی در باستان شناسی فراتر از ژئوگلیف ها و هنر باستانی است. در سال ۲۰۲۳ پژوهشگرانی از امارات متحده عربی از هوش مصنوعی برای تحلیل داده های ماهواره ای از سایت ساروق الحدید مرکز ذوب مس متعلق به سال های ۱۲۷۰ تا ۸۰۰ پیش از میلاد استفاده کردند.

هوش مصنوعی در این پروژه بینش هایی درباره ی توزیع اشیای باستانی ارائه داد و به باستان شناسان کمک کرد تا اولویت های حفاری را بهتر تعیین کنند. این فناوری همچنین می تواند در مطالعه ی لاشه ی کشتی های غرق شده شهرهای مدفون شده و حتی تأثیرات تغییرات اقلیمی بر سایت های باستانی مؤثر واقع شود.

با وجود نتایج امیدوارکننده هوش مصنوعی بی نقص نیست. تیم ساکای مجبور شد پیش بینی های هوش مصنوعی را به صورت دستی بررسی کند و برای هر ژئوگلیف جدید ده ها پیشنهاد را موشکافانه بررسی کند. دکتر کارامیترو می گوید: «هوش مصنوعی کامل نیست به ویژه در باستان شناسی. اما احتمال دارد در چند سال آینده بتوانیم الگوریتم هایی با دقت بسیار بالا توسعه دهیم… که به افراد در صرفه جویی زمان انرژی و هزینه کمک کنند.»

با پیشرفت تکنولوژی هوش مصنوعی انتظار می رود دقت آن افزایش یابد و باستان شناسان بتوانند مناطق بیشتری را با منابع کمتری کاوش کنند. قابلیت خودکارسازی در شناسایی سایت ها می تواند سرعت و گستره ی پژوهش های باستان شناسی را به شدت افزایش دهد گنجینه های پنهان را آشکار کرده و رازهای تمدن های باستانی را روشن تر سازد.

منبع: dailygalaxy

۵۸۳۲۳