آیا مهریه عندالاستطاعه قسطی میشود

ببینید، خیلی ها فکر می کنند مهریه عندالاستطاعه فقط وقتی قابل دریافته که مرد کلی مال و اموال داشته باشه و قسط و قسط بندی هم بی معنیه، اما این تصور کاملاً درست نیست! واقعیت اینه که بله، مهریه عندالاستطاعه هم ممکنه قسطی بشه، البته با شرایط خاص خودش و تشخیص دادگاه. پس اگه این سؤال تو ذهنتون بوده، باید بگم که قسطی شدن این نوع مهریه، برخلاف تصور رایج، کاملاً شدنیه، اما چم و خم های خودش رو داره. بریم که ریز و درشت این موضوع رو با هم بررسی کنیم و ببینیم ماجرا از چه قراره تا دیگه هیچ ابهامی نمونه.

اصلا مهریه عندالاستطاعه چی هست؟ یه توضیح دوستانه

بگذارید از اول شروع کنیم و ببینیم اصلاً مهریه عندالاستطاعه یعنی چی. فرض کنید وقتی زن و مردی با هم ازدواج می کنند، مهریه ای رو مشخص می کنند که پرداختش به توانایی مالی مرد بستگی داره. یعنی تا زمانی که مرد توانایی مالی برای پرداخت مهریه رو نداشته باشه، زن نمی تونه اون رو طلب کنه یا حداقل مرد تحت فشار قانونی برای پرداخت قرار نمی گیره. این دقیقاً همون چیزیه که بهش میگیم مهریه عندالاستطاعه.

حالا فرقش با مهریه عندالمطالبه چیه؟ مهریه عندالمطالبه، همون طور که از اسمش پیداست، مهریه ایه که زن هر وقت اراده کنه و بخواد، می تونه از مرد طلب کنه و مرد باید اون رو پرداخت کنه، چه پولدار باشه و چه نباشه. (البته تا سقف ۱۱۰ سکه برای حکم جلب و زندان). اما تو مهریه عندالاستطاعه، داستان فرق می کنه. زن باید اول ثابت کنه که مرد توانایی مالی داره، بعد می تونه مهریه اش رو طلب کنه. یعنی بار اثبات توانایی مالی مرد، اینجا روی دوش زنه و این یکی از مهم ترین تفاوت هاشونه.

اینجا یه جدول مقایسه ای براتون آماده کردم که تفاوت این دو نوع مهریه قشنگ تو ذهنتون جا بیفته:

معیار	مهریه عندالمطالبه	مهریه عندالاستطاعه
نحوه مطالبه	زن در هر زمان می تواند مطالبه کند.	زن زمانی می تواند مطالبه کند که توان مالی مرد اثبات شود.
نیاز به اثبات تمکن مالی مرد	خیر، مرد باید اعسار (ناتوانی) خود را ثابت کند.	بله، زن باید استطاعت (توانایی) مالی مرد را ثابت کند.
امکان حکم جلب و زندان (تا قبل از ۱۱۰ سکه)	بله، در صورت عدم پرداخت و عدم اثبات اعسار.	خیر، تا زمانی که استطاعت اثبات و حکم قطعی صادر نشده باشد.
امکان قسط بندی	بله، در صورت اثبات اعسار مرد.	بله، در صورت اثبات استطاعت ناقص مرد برای پرداخت یکجا.
مسئولیت اثبات	اثبات عدم توانایی بر عهده مرد است.	اثبات توانایی بر عهده زن است.

پس تا اینجا فهمیدیم که مهریه عندالاستطاعه یعنی «به شرط توانایی مالی مرد»، که همین شرط، کلی تفاوت تو مراحل مطالبه و دریافتش ایجاد می کنه. حالا بریم سراغ سؤال اصلی که آیا این نوع مهریه قسطی میشه یا نه.

پس بالاخره مهریه عندالاستطاعه قسطی میشه یا نه؟ جواب قاطع و بی پرده!

خب، می رسیم به اصل مطلب و اون سؤالی که ذهن خیلی ها رو درگیر کرده. بگذارید همین اول کار، خیلی رک و پوست کنده بگم: بله، مهریه عندالاستطاعه هم ممکنه قسطی بشه! اما نه اون جوری که شاید فکر می کنید. قضیه اینجا یه کم فرق داره و با مهریه عندالمطالبه که مرد می ره دادخواست اعسار میده و قسط بندی می کنه، متفاوته.

ببینید، تو مهریه عندالمطالبه، فرض بر اینه که مرد باید مهریه رو بده و اگه نداره، باید ثابت کنه که «معسره» (یعنی ناتوانه از پرداخت). اما تو مهریه عندالاستطاعه، اساس کار روی «استطاعت» (توانایی) مالی مرده. یعنی زن اول باید به دادگاه ثابت کنه که مرد پول داره که مهریه رو بده. حالا اگه دادگاه بررسی کرد و دید که مرد واقعاً یه مقدار توانایی مالی داره، مثلاً درآمد ثابت یا یه سری اموال، ولی نه اون قدر که بتونه کل مهریه رو یکجا بده، چی میشه؟

اینجاست که دادگاه وارد عمل میشه و می تونه حکمی صادر کنه که مرد مهریه رو به صورت اقساطی پرداخت کنه. یعنی دادگاه با بررسی شرایط مالی مرد، یه مبلغی رو به عنوان پیش قسط و بعدش قسط های ماهانه براش تعیین می کنه. در واقع، این قسطی شدن به این معنی نیست که مرد اعسار داده، بلکه به این معنیه که دادگاه با بررسی توانایی مرد، به این نتیجه رسیده که مرد استطاعت ناقص برای پرداخت مهریه به صورت یکجا رو داره و می تونه اون رو به تدریج پرداخت کنه.

پس نکته کلیدی اینجاست که در مهریه عندالاستطاعه، قسطی شدن زمانی اتفاق میفته که دادگاه توانایی مالی مرد رو برای پرداخت اصل مهریه (چه یکجا و چه قسطی) احراز کنه، نه اینکه مرد از بدهی ای که از قبل محرز شده، درخواست اعسار بده.

قسطی شدن مهریه عندالاستطاعه، برخلاف تصور رایج، زمانی اتفاق می افتد که دادگاه، توانایی مالی مرد برای پرداخت کامل مهریه را یکجا احراز نکند، اما تشخیص دهد که مرد برای پرداخت قسمتی یا به صورت تدریجی، استطاعت دارد.

پس جواب قاطع به سؤال اصلی اینه که بله، مهریه عندالاستطاعه می تونه قسطی بشه، اما این اتفاق بعد از این میفته که زن استطاعت مرد رو برای پرداخت به دادگاه ثابت کنه و دادگاه هم با توجه به اون، شرایط پرداخت رو (که ممکنه اقساطی باشه) تعیین می کنه.

چه جوری میشه مهریه عندالاستطاعه رو قسطی کرد؟ مراحلش چیه؟

حالا که فهمیدیم امکان قسطی شدن مهریه عندالاستطاعه وجود داره، حتماً می پرسید خب چطوری؟ مراحلش چیه؟ بریم که این قسمت رو هم شفاف کنیم:

فرایند مطالبه مهریه و رسیدگی دادگاه

1. دادخواست مطالبه از طرف زن: اول از همه، زن باید یه دادخواست برای مطالبه مهریه عندالاستطاعه به دادگاه خانواده بده. تو این دادخواست، زن باید سعی کنه هر اطلاعاتی که از اموال و دارایی های مرد داره (مثل سند خانه، ماشین، حساب بانکی، فیش حقوقی و…) رو به دادگاه بده. هر چقدر اطلاعات دقیق تر باشه، کار دادگاه برای اثبات استطاعت مرد راحت تره.
2. تحقیق دادگاه درباره وضعیت مالی مرد: دادگاه بعد از دریافت دادخواست، شروع می کنه به بررسی وضعیت مالی مرد. این بررسی شامل استعلام از بانک ها، اداره ثبت اسناد، اداره مالیات، شرکت های بیمه و هر جایی که ممکنه مرد توش دارایی داشته باشه، میشه. حتی اگه مرد کارمند باشه، دادگاه می تونه از محل کارش در مورد حقوق و مزایاش استعلام بگیره.
3. صدور حکم دادگاه:
   • اگه دادگاه به این نتیجه برسه که مرد کاملاً توانایی پرداخت کل مهریه رو یکجا داره، حکم به پرداخت یکجای مهریه میده.
   • اما اگه دادگاه ببینه مرد درآمد یا اموالی داره که برای پرداخت کل مهریه یکجا کافی نیست، ولی برای پرداخت قسطی می تونه، اون وقت حکم به پرداخت اقساطی مهریه میده. اینجاست که قسط بندی اتفاق میفته.
   • و اگه دادگاه به هیچ وجه توانایی مالی از مرد پیدا نکنه، ممکنه حکم به عدم استطاعت بده که در این صورت تا زمانی که توانایی مرد اثبات نشه، زن نمی تونه مهریه رو دریافت کنه.

نقش دادخواست اعسار در مهریه عندالاستطاعه

یه نکته مهمی که باید اینجا بهش اشاره کنیم، تفاوت بین اعسار در مهریه عندالمطالبه و مهریه عندالاستطاعه ست. تو مهریه عندالمطالبه، مرد بعد از اینکه حکم به پرداخت مهریه (چه یکجا و چه قسطی) صادر شد، اگه واقعاً نتونه پرداخت کنه، می تونه دادخواست اعسار بده و درخواست قسط بندی یا تقسیط کنه.

اما تو مهریه عندالاستطاعه، همون طور که گفتیم، اولاً زن باید استطاعت مرد رو اثبات کنه. یعنی تا استطاعت مرد اثبات نشه، اصلاً بحثی از بدهی و بعدش اعسار پیش نمیاد. اگر بعد از اثبات استطاعت و صدور حکم به پرداخت یکجا، مرد مدعی بشه که نمی تونه همون مبلغ اثبات شده رو هم یکجا پرداخت کنه، در این شرایط خاص ممکنه بتونه دادخواست اعسار بده. ولی عموماً تو این نوع مهریه، دادگاه همون اول با بررسی استطاعت، نحوه پرداخت رو تعیین می کنه که ممکنه شامل قسط بندی هم بشه. پس روند «اثبات استطاعت» جایگزین «دادخواست اعسار» اولیه میشه.

میزان اقساط چقدره؟

مبلغ اقساط رو هم دادگاه با در نظر گرفتن چندین عامل تعیین می کنه:

• درآمد ماهانه مرد: اصلی ترین عامل، حقوق و درآمد ثابتیه که مرد داره.
• اموال و دارایی های مرد: اموالی که قابل توقیف هستند و جزو مستثنیات دین محسوب نمی شن.
• تعداد فرزندان و افراد تحت تکفل: اگه مرد زن و فرزند دیگه یا افراد تحت تکفل داشته باشه، این هم تو تعیین مبلغ قسط ها مؤثره.
• شرایط زندگی و عرف: دادگاه سعی می کنه قسطی تعیین کنه که هم مرد بتونه پرداخت کنه و هم زندگی اش به خطر نیفته.

خلاصه که قسط بندی مهریه عندالاستطاعه یه داستان جداگانه داره که کاملاً به تشخیص و نظر قاضی و تحقیقات دادگاه بستگی داره. پس هر کسی شرایط متفاوتی خواهد داشت و نمیشه یه نسخه واحد برای همه پیچید.

عواقب حقوقی مهریه عندالاستطاعه: جلب، زندان، ممنوع الخروجی؟

خیلی ها نگران پیامدهای حقوقی مهریه عندالاستطاعه هستن، مخصوصاً در مورد حکم جلب و زندان. بریم ببینیم اوضاع از چه قراره:

حکم جلب و زندان

اینجا یه تفاوت اساسی با مهریه عندالمطالبه وجود داره که باید حسابی حواستون بهش باشه. تو مهریه عندالمطالبه، اگه مرد تا ۱۱۰ سکه مهریه رو پرداخت نکنه و نتونه اعسار خودش رو ثابت کنه، ممکنه به دستور دادگاه جلب و حتی زندانی بشه. اما در مورد مهریه عندالاستطاعه، داستان فرق می کنه.

• قبل از اثبات استطاعت: تا زمانی که زن نتونه به دادگاه ثابت کنه که مرد توانایی مالی داره، اصلاً حکم جلب برای مرد صادر نمیشه. چرا؟ چون اساس این مهریه بر توانایی مالی مرده و تا وقتی این توانایی اثبات نشه، مرد بدهکار محسوب نمیشه.
• بعد از اثبات استطاعت و عدم پرداخت: حالا فرض کنید که زن، استطاعت مالی مرد رو به دادگاه ثابت کرده و دادگاه هم حکم به پرداخت (چه یکجا و چه اقساطی) صادر کرده. اگه در این مرحله مرد با وجود داشتن توانایی مالی، از پرداخت مهریه سرباز بزنه و عمداً نپردازه، اینجا ممکنه قضیه «فرار از دین» مطرح بشه. در این حالت، دیگه بحث عدم توانایی مالی نیست، بلکه بحث امتناع از پرداخت دینیه که توانایی اش اثبات شده. در چنین شرایطی، بله، ممکنه حکم جلب و پیامدهای کیفری برای مرد ایجاد بشه. اما این وضعیت با جلب ابتدایی در مهریه عندالمطالبه کاملاً متفاوته.

ممنوع الخروجی

در مورد ممنوع الخروجی، وضعیت مهریه عندالاستطاعه هم شبیه به عندالمطالبه میشه. یعنی اگه زن تونست استطاعت مالی مرد رو ثابت کنه و حکم دادگاه (یا اجراییه ثبتی) صادر شد و مرد از پرداخت مهریه امتناع کرد، زن می تونه درخواست ممنوع الخروجی مرد رو بده. این کار معمولاً از طریق اجرای ثبت یا دادگاه انجام میشه تا مرد نتونه برای فرار از پرداخت دین، از کشور خارج بشه.

مستثنیات دین

این یک قاعده کلیه و فرقی بین مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه نداره. «مستثنیات دین» یعنی اموال و دارایی هایی که حتی اگه مرد بدهکار باشه، قانون اجازه توقیف یا فروش اون ها رو برای پرداخت بدهی نمیده. این اموال شامل چیزایی میشه که برای ادامه زندگی آبرومندانه مرد و افراد تحت تکفلش ضروریه. مثلاً:

• منزل مسکونی مورد نیاز که در شأن بدهکار باشه.
• اثاثیه ضروری زندگی (مثل یخچال، تلویزیون، فرش، تخت خواب و…).
• ابزار و وسایل کار که برای امرار معاش و کسب درآمد مرد لازمه (مثل ماشین راننده تاکسی، ابزار کار یک نجار).
• مقدار معینی از تلفن همراه و وجه نقد.
• حقوق بازنشستگی یا حقوقی که برای حداقل معیشت لازمه.

پس دادگاه یا اجرای ثبت نمی تونن این اموال رو برای پرداخت مهریه توقیف کنن.

مطالبه مهریه عندالاستطاعه بعد از فوت همسر

اگه خدایی نکرده مرد فوت کنه، زن می تونه مهریه اش رو از اموال باقی مونده از مرد (که بهش میگن ترکه) مطالبه کنه. تو این حالت، فرقی نمی کنه مهریه عندالمطالبه باشه یا عندالاستطاعه. مهریه عندالاستطاعه هم مثل بقیه بدهی های مرد، از ترکه متوفی پرداخت میشه. البته اینجا دیگه بحث اثبات استطاعت مرد نیست، چون مرد فوت کرده و اصل بر وجود ترکه برای پرداخت بدهی هاست. زن باید دادخواست مطالبه مهریه رو به دادگاه بده و مهریه اش رو از وراث یا سرپرست ترکه مطالبه کنه.

چند تا نکته مهم و کاربردی دیگه

علاوه بر مواردی که تا الان گفتیم، چند تا نکته دیگه هم هست که دونستنشون می تونه تو مسیر مطالبه یا پرداخت مهریه عندالاستطاعه به دردتون بخوره:

امکان تغییر نوع مهریه

شاید براتون سؤال پیش بیاد که آیا میشه نوع مهریه رو بعد از عقد هم عوض کرد؟ مثلاً مهریه عندالاستطاعه رو به عندالمطالبه تبدیل کرد یا برعکس؟ بله، این کار شدنیه! اگه زن و مرد با هم به توافق برسن، می تونن با مراجعه به دفترخانه اسناد رسمی، نوع مهریه رو از عندالاستطاعه به عندالمطالبه یا از عندالمطالبه به عندالاستطاعه تغییر بدن. این تغییر باید حتماً به صورت رسمی و با تنظیم سند در محضر صورت بگیره تا اعتبار قانونی داشته باشه. پس اگه شرایطتون عوض شد و خواستید نوع مهریه رو تغییر بدید، با توافق هر دو طرف، این امکان وجود داره.

ترکیب مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه

گاهی اوقات زوجین تصمیم می گیرن که مهریه رو به صورت ترکیبی تعیین کنن. یعنی چی؟ یعنی مثلاً یه بخشی از مهریه (مثلاً ۵۰ سکه) رو عندالمطالبه قرار میدن و مابقی (مثلاً ۱۵۰ سکه دیگه) رو عندالاستطاعه. این کار به زن این امکان رو میده که حداقل یه بخش از مهریه اش رو هر زمان که خواست، مطالبه کنه (عندالمطالبه)، و برای باقی مهریه (عندالاستطاعه) هم منتظر اثبات توانایی مالی مرد باشه. این روش برای بعضی از زوجین، یه راه حل منطقی تر به نظر می رسه که هم حقوق زن حفظ بشه و هم مرد زیر فشار غیرمنطقی قرار نگیره.

نقش معرفی اموال توسط زوجه

تو مهریه عندالاستطاعه، همون طور که بارها تأکید کردیم، زن باید توانایی مالی مرد رو به دادگاه ثابت کنه. اینجا «زرنگی» و «اطلاعات» زن خیلی به کار میاد. اگه زن بتونه اموال و دارایی های مرد رو دقیق و مستند به دادگاه معرفی کنه، مسیر اثبات استطاعت رو برای خودش خیلی هموارتر می کنه. مثلاً اگه شماره پلاک ماشین، آدرس خونه یا زمین، شماره حساب بانکی، یا حتی نام شرکتی که مرد توش سهام داره رو بدونه و به دادگاه بگه، دادگاه می تونه خیلی سریع تر و راحت تر استعلام بگیره و به نتیجه برسه.

معرفی اموال به دادگاه، پروسه رسیدگی رو سریع تر می کنه و احتمال اثبات استطاعت مرد و در نتیجه، صدور حکم پرداخت مهریه (چه یکجا و چه اقساطی) رو بیشتر می کنه. پس اگه به عنوان زن قصد مطالبه مهریه عندالاستطاعه رو دارید، قبل از هر اقدامی، سعی کنید تا جای ممکن اطلاعات دقیق و مستندی از دارایی های همسرتون به دست بیارید و به دادگاه ارائه بدید.

این نکات ریز و درشت می تونن تو مراحل قانونی خیلی به کارتون بیان و بهتون کمک کنن تا با دید بازتری وارد این پروسه بشید.

نتیجه گیری

خب، رسیدیم به آخر بحثمون. اگه تا اینجا با ما بودید، حتماً متوجه شدید که جواب سؤال «آیا مهریه عندالاستطاعه قسطی میشود» بله است، اما این «بله» یه سری شرط و شروط و پیچیدگی های حقوقی خاص خودش رو داره. قسطی شدن مهریه عندالاستطاعه برخلاف مهریه عندالمطالبه، از مسیر دادخواست اعسار مرد نمی گذره. بلکه این دادگاهه که با بررسی دقیق وضعیت مالی مرد و احراز استطاعت (حتی استطاعت ناقص برای پرداخت یکجا)، ممکنه حکم به پرداخت اقساطی مهریه بده.

یادتون باشه که تو این نوع مهریه، بار اثبات توانایی مالی مرد برای پرداخت، روی دوش زنه. یعنی زن باید اموال و دارایی های مرد رو به دادگاه معرفی کنه تا دادگاه بتونه استعلام بگیره و استطاعت رو احراز کنه. همچنین، پیامدهای حقوقی مثل حکم جلب و ممنوع الخروجی هم تو این مدل مهریه داستان متفاوتی دارن و تا زمانی که استطاعت اثبات نشه و حکم قطعی صادر نشده باشه، معمولاً اعمال نمی شن.

خلاصه کلام اینه که مهریه عندالاستطاعه یه موضوع ظریف و حقوقی پیچیده ست. با وجود اینکه سعی کردیم همه ابعادش رو به زبانی ساده و خودمونی توضیح بدیم، اما هر پرونده ای شرایط خاص خودش رو داره و ممکنه جزئیات متفاوتی داشته باشه. بنابراین، اگه شما یا اطرافیانتون درگیر چنین موضوعی شدید، بهترین و عاقلانه ترین کار اینه که حتماً با یه وکیل متخصص و باتجربه در امور خانواده مشورت کنید. یه وکیل خوب می تونه راهنمایی های دقیق و کاربردی بهتون بده و کمک کنه تا بهترین تصمیم رو برای حفظ حقوق و منافعتون بگیرید و تو این مسیر پیچیده گمراه نشید.